VAR (Video Assistant Referee - Video Yardımcı Hakem) Sistemi Nedir?

image by Carlos Figueroa at Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/File:Colo-Colo_v_Palestino_20200128_03.jpg 

Futbolda VAR Sistemi Ne Demek? 

Futbolda ''VAR" terimi, futbol maçlarında kullanılan Video Yardımcı Hakem (VAR) sistemiyle ilgilidir. VAR, maç sırasında hakem kararlarını desteklemek ve doğru kararlar alınmasına yardımcı olmak amacıyla kullanılan teknolojik bir sistemdir. VAR sistemi kapsamında, saha içindeki olayları video kayıtlarıyla inceleyen ve hakeme daha net bir bakış açısı sunan bir video hakemi vardır. Maçlarda daha doğru hakem kararları verilebilmesi için kullanılan bu sistem sadece futbol maçlarıyla da sınırlı değildir. Diğer spor dallarında da VAR sistemi kullanılabilmekte.

Futbol maçlarındaki VAR ifadesi, bir futbol maçında VAR sisteminin kullanıldığını veya bir olayın VAR tarafından incelendiğini ifade etmek için kullanılır. VAR, önemli kararları değerlendirmek için kullanılır. Örneğin; gol kararları, penaltılar, kırmızı kartlar veya yanlış oyuncuya verilen kartlar gibi durumlar VAR tarafından gözden geçirilir. Bu sayede daha doğru ve adil kararlar alınması amaçlanır.

VAR Kısaltmasının İngilizce Açılımı ve Türkçe Anlamı Nedir?

VAR kısaltması İngilizce kelimelerin baş harflerinden oluştuğu için Türkçe açılımındaki baş harflerle aynı değildir. VAR kısaltması, İngilizce'deki "Video Assistant Referee" ifadesinin kısaltmasıdır. Bu ifadeyi Türkçe'ye "Video Yardımcı Hakem" olarak çevirebiliriz. Bu terim, futbol maçları ve diğer spor etkinliklerinde kullanılan bir teknolojik sistem ve hakem yardımıyla ilgilidir. VAR, hakem kararlarını gözden geçirmek ve doğru kararların alınmasına yardımcı olmak için video kayıtlarını kullanır. Bu sayede tartışmalı durum ve kararlar daha iyi değerlendirilebilir ve futbol maçlarında kritik pozisyon ve kararlarda hatalı karar verilmesinin önüne geçmek hedeflenir.

Var Hakemi Nedir?

VAR hakemi, VAR (Video Yardımcı Hakem) sisteminin bir parçası olarak görev yapan hakemdir. VAR hakemi, oyunun daha adil ve doğru bir şekilde yönetilmesine yardımcı olur. VAR hakemleri, oyunun dışında bulunan bir video odasında çalışırlar ve canlı maçı televizyon ekranlarından izlerler. VAR sistemi kapsamında ellerinde bulunan teknolojik cihazları kullanarak futbol maçlarında daha doğru ve adil hakem kararları vermek için maç hakemine tartışmalı pozisyonlarda o pozisyonu görüntülü olarak sunarak ana hakemin karar verme sürecine destek olurlar. Şuna dikkat etmek gerekir ki; asıl kararı veren ana hakemdir. VAR hakemi yardımcı hakem olarak ana hakeme yardımla sınırlıdır. 

Var Sistemi Dünya'da ve Türkiye'de Ne Zaman Kullanılmaya Başlandı?

VAR sistemi, ilk olarak 1 Eylül 2016'da İtalya ile Fransa arasında oynanan hazırlık maçında denenmiştir.

FIFA tarafından resmi olarak 2018 FIFA Dünya Kupası'nda kullanılmak üzere onaylandı ve bu turnuva, VAR'ın uluslararası arenada geniş çaplı olarak kullanılmaya başladığı dönem oldu. 2018 Dünya Kupası, VAR'ın kullanıldığı en büyük futbol etkinliklerinden biri olarak öne çıktı.

Türkiye'de VAR (Video Yardımcı Hakem) sistemi, 2018-2019 sezonunda kullanılmaya başlandı. 

VAR Sistemiyle İncelenebilecek Kararlar:

Hakemler bir karşılaşmada yüzlerce karar verebiliyor. Ancak bu kararların her biri VAR incelemesine tabi tutulmaz. VAR sistemiyle incelenmesine karar verilebilecek belli başlı olaylar vardır. Buna göre;

Goller: Golden önce golün geçersiz olmasına sebep olabilecek bir ihlalin olup olmadığı,

Penaltı/Penaltı Değil Kararları: Verilen veya verilmeyen bir penaltı kararında açık bir hatanın varlığı veya yokluğu,

Yanlış Oyuncuya Çıkan Kart: Kart çıkmasına sebep olan takımdan hangi oyuncunun kural ihlaline sebep olduğu konusunda netlik olmadığı halde, hangi oyuncunun kart çıkmasına sebep olduğu,

Direkt Kırmızı Kart: 2. ihtarlar hariç, verilen kırmızı kartla oyuncunun oyundan çıkarılması kararında bir hata olup olmadığı,

gibi olay ve durumlarda verilen hakem kararları VAR incelemesinden geçebilir. Açık bir hata olduğu tespit edilirse hatalı karar düzeltilebilir. 

VAR Sisteminin Uygulanmasında Bazı Önemli Noktalar:

• Video teknolojisi yardımıyla daha doğru hakem kararları vermeye yardımcı olan VAR  sistemi, bir maçın gidişatını değiştiren kararlardaki açık hataları düzeltmek amacıyla kullanılır. Gol, penaltı, yanlış oyuncunun kart görmesi veya bir oyuncunun doğrudan oyundan çıkarılması gibi kritik kararlarda kullanılır. Aksi takdirde sık sık VAR sistemine başvurmak maçı pek çok defa kesintiye uğratıp çok fazla zaman alacaktır.
• Son karar her zaman hakemindir. VAR sisteminin parçası olarak görev alan yardımcı hakem, hakemin karar vermesine destek olur sadece. Hakemin kararını değiştiremez. 
• VAR incelemesini yalnızca hakem başlatabilir. VAR, yani, video yardımcı hakemi, sadece inceleme önerisinde bulunabilir. İncelemenin yapılıp yapılmayacağı ise hakeme bağlıdır. Hakem ve sahadaki diğer yardımcıları pozisyonu net olarak gördüklerini ve bu yüzden VAR incelemesine gerek olmadığına karar verebilir.
• Video yardımcı hakemi ekran başında pozisyonları farklı açılardan kontrol ettiği ve şüpheli bir durum görünce hakemi bilgilendirip inceleme tavsiyesinde bulunacağı için oyuncuların veya antrenörlerin VAR incelemesi talep etmesi yasaktır. TV işareti yaparak VAR incelemesi yapılmasını isteyen oyuncu ihtar alır. 

VAR Sistemiyle İlgili Bazı İfadeler:

VAR (Video Assistant Referee): Video Yardımcı Hakem, kamera görüntülerinden maçın gidişatını takip eden ve kritik kararlarda hata riski olması halinde ilgili pozisyonla ilgili ana hakeme o pozisyonu incelemesi tavsiyesinde bulunabilen bir yardımcı hakemdir.

AVAR (Assistant Video Assistant Referee): Video Yardımcı Hakem Asistanı, VAR bir pozisyonla ilgili kontrol veya inceleme yaparken canlı yayından maçı takip etmek, olayları vs. not almak ve inceleme sonucunu yayıncı kuruluşa bildirme gibi konularda Video Yardımcı Hakemin asistanı olarak görev yapar.

RRA (Referee Review Area): Hakem İnceleme Alanı, oyun alanı dışında hakemin VAR incelemesi sonucu kendisinin izlemesinin tavsiye edildiği görüntüleri izlediği, görünür yerde bulunan alandır. 

OFR (On-Field Review): Sahada İnceleme, Video Yardımcı Hakemin bir pozisyon veya durumla ilgili hakeme video görüntülerini izlemesini tavsiye etmesi sonrası hakemin hakem inceleme alanında görüntüleri izlemeye karar vermesi halidir.

VOR (Video Operation Room): Video İşletim Odası, VAR sistemi çerçevesinde görev alan yardımcı hakem ve asistanlarının video görüntülerini inceleyip gerektiği halde ilgili pozisyonun görüntülerini maç hakemine sunduğu, maçın teknolojik cihazlarla takip edildiği odadır.

RO (Review Officer): Yeniden Oynatma Operatörü, video işletim odasında görev alan video yardımcı hakemine teknik bilgisiyle yardımcı olan kişidir.

RA (Review Assistant): Hakem inceleme alanında hakemin VAR tarafından incelenmesi tavsiye edilen görüntüleri izlemesine yardımcı olan kişidir.

Sessiz Kontrol: Video yardımcı hakemi VAR odasında maçı ekranlardan sürekli takip ve kontrol eder. Ancak bir kural ihlali olduğunu düşünmediği sürece hakemle iletişime geçip inceleme tavsiyesinde bulunmaz. VAR'ın hakemle iletişime geçmeden maçı takip ettiği sürece sessiz kontrol denir.  

Kaynak: TFF VAR: https://www.tff.org/Resources/TFF/Images/MHK/VAR.pdf