UYAP Nedir?

    Teknolojinin gelişmesiyle birlikte internet hayatımızın bir parçası haline geldi. İnternetin bazı zararlarından söz edilebilse de yararları da inkar edilemez bir gerçek. Devlet-vatandaş ilişkilerini teknolojik gelişmelere uygun olarak düzenlemek ve bu yolla vatandaşlara kolaylık sağlayıp ayrıca bazı maddi giderlerden tasarruf etmek amacıyla e-Dönüşüm süreci devam ediyor. E-Dönüşüm derken kastettiğim, kurumlara bizzat giderek yapmak zorunda kaldığımız veya dilekçeyle, postayla uğraştığımız pek çok işimizin internet üzerine taşınması. E-Dönüşüm süreci kapsamında e-Devlet sistemi kuruldu. E-Devlet’te bakanlıkların sunduğu bazı hizmetlerden yararlanabilir, e-Nabız sistemine geçip hastane kayıtlarınızı görebilir, üniversitelerle ilgili işlemlerinizi yapıp dava dosyalarınızı dahi kontrol edebilirsiniz. Bu kapsamda Adalet Bakanlığı bünyesinde UYAP sistemi oluşturuldu. Anayasanın 141 inci maddesinin son fıkrasında yer alan ‘’Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması yargının görevidir.’’ hükmü gereğince yargılama aşamalarında elektronik ortamı kullanmak da bir gereklilik haline geliyor. Böylece UYAP aracılığıyla bazı adalet hizmetleri elektronik ortamda yürütülüyor.

     UYAP’ ın açılımı ‘’Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi’’ dir. Kısaltılmış haliyle daha uyumlu olan ‘’Ulusal Yargı Ağı Portalı’’ da diyebiliriz.

   Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 445’e göre; ‘’ (1) Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi, adalet hizmetlerinin elektronik ortamda yürütülmesi amacıyla oluşturulan bilişim sistemidir. Dava ve diğer yargılama işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirildiği hallerde UYAP kullanılarak veriler kaydedilir ve saklanır.

(2) Elektronik ortamda, güvenli elektronik imza kullanılarak dava açılabilir, harç ve avans ödenebilir, dava dosyaları incelenebilir. Bu kanun kapsamında fiziki olarak hazırlanması öngörülen tutanak ve belgeler güvenli elektronik imzayla elektronik ortamda hazırlanabilir ve gönderilebilir. Güvenli elektronik imza ile oluşturulan tutanak ve belgeler ayrıca fiziki olarak gönderilmez, belge örneği aranmaz.

(3) Elektronik ortamdan fiziki örnek çıkartılması gereken hallerde tutanak veya belgenin aslının aynı olduğu belirtilerek hakim veya görevlendirdiği yazı işleri müdürü tarafından imzalanır ve mühürlenir.

(4) Elektronik ortamda yapılan işlemlerde süre gün sonunda biter.

(5) Mahkemelerde görülmekte olan dava, çekişmesiz yargı, geçici hukuki koruma ve diğer tüm işlemlerde UYAP’ ın kullanılmasına dair usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir. ‘’

  Hukuk Muhakemeleri Kanunu Yönetmeliği Madde 5’e göre; ‘’Mahkemeler ve hukuk dairelerinin iş süreçlerindeki her türlü veri, bilgi ve belge akışı ile dokümantasyon işlemleri, bu işlemlere ilişkin her türlü kayıt, dosyalama, saklama ve arşivleme işlemleri ile uyum ve işbirliği sağlanmış dış birimlerle yapılacak her türlü işlemler UYAP ortamında gerçekleştirilir.’’

   5070 sayılı Elektronik İmza Kanununun, ‘’Güvenli elektronik imza, elle atılan imza ile aynı hukuki sonucu doğurur.’’ hükmünün verdiği hak kapsamında, istisnalar bir yana, elektronik imza ile elektronik ortamda yazışmalar yürütülebiliyor. Bu kapsamda UYAP üzerinden dava dilekçesi verme, tebligat gibi yazışmalar yapılabilir.

UYAP Avukat Bilgi Sistemi (Avukat Portalı): UYAP sayesinde avukatlar, duruşmaya girme dışında hemen her işlerini bürolarından, internet üzerinden yapabilmekte. Bu portaldan UYAP sistemine giriş yapan Avukatlar şu işlemleri yapabilirler:

-Vekaletinin olduğu dava dosyalarını inceleyebilir.

-Vekaletinin olmadığı dava dosyalarını ilgili hakimden onay alarak inceleyebilir.

-Bu dava dosyalarından suret alabilir.

-Elektronik imza ile sistemde bulunan dava dosyalarına evrak ekleyebilir.

-Yeni dava dosyası açabilir.

-Harç ödeyebilir.

Vatandaş Bilgi Sistemi (Vatandaş Portalı): UYAP’ ın vatandaşlar için kullanıma açılan portalı da var. Vatandaşlar bu portaldan T.C. kimlik numaralarını kullanarak giriş yapıp kendileriyle ilgili olan dava dosyaları ile bilgileri inceleyebilir. İnceleyebilecekleri bu bilgiler; dava konusu, değeri, davanın tarafları, duruşma günleri, dosyanın aşaması, karar verilip verilmediği, temyiz aşaması gibi bilgilerdir. Ancak dava dosyasının içeriği ile ilgili bilgiler ise davanın sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için vatandaşlara verilmiyor. Bu yüzden, vatandaşlara ayrı giriş imkanları sunuldu. Vatandaşlar da tıpkı avukat portalında olduğu gibi e-imza ya da mobil imza (m-imza) ile vatandaş portalına bağlanabilir.

E-imza ya da m-imza kullanarak sisteme giriş yapan vatandaşlar şu işlemleri yapabilir:

-Yeni dava dosyası açabilir,

-Harç ödeyebilir,

-Dava dosyalarını ayrıntılarıyla inceleyebilir (Yetkileri olduğu ölçüde),

-Dava dosyalarına evrak katabilir,

-Dosyalardan suret alabilirler.

UYAP SMS Bilgi Sistemi: SMS bilgi sistemi ile UYAP üzerinden yapılan işlemler kısa mesaj (SMS) ile kullanıcıya iletiliyor. Dava dosyaları ve icra takibi bilgileri de dahil olmak üzere sistemde yapılan işlemler ile ilgili uyarı, veri ve duyurular SMS olarak alınabilir. Ayrıca kişiye yapılan tebligat da UYAP üzerinden SMS olarak gönderilebilir.

UYAP SMS bilgi sisteminden yararlanmak isterseniz ( http://www.sms.uyap.gov.tr/ ) adresinden abone olmanız gerekiyor. Abone olmanız halinde, dava dosyanızla veya icra takibinizle ilgili gelişmeleri SMS olarak öğrenebilirsiniz. Nasıl abone olacağınız ve abonelik ücreti ile ilgili ayrıntılı bilgilere verdiğim internet adresi üzerinden ulaşabilirsiniz.

Bu SMS bilgi sistemi ile e-devletten sonra m-devlete geçiş için büyük bir adım atılmış oluyor. Yani devlet-vatandaş ilişkilerinin internet üzerine geçişinden sonra şimdi de mobil ortama geçişini görüyoruz.

UYAP Üzerinden Yapılabilen Diğer Bazı İşlemler:

-UYAP ile entegrasyonu sağlanan Adli Sicil Bilgi Sistemi’ nden sabıka kayıtları, MERNİS’ ten nüfus kayıtları ve Adres Kayıt Sistemi’ nden adres kayıtları, POLNET’ ten ehliyet kayıtları, Merkez Bankasından döviz kurları, TAKBİS’ ten tapu ve kadastro kayıtları yargı birimleri tarafından anında alınabiliyor.

-PTT entegrasyonu sayesinde yapılan tebligatın aşamaları UYAP üzerinden takip edilebiliyor.

-KİHBİ (Kaçakçılık, İstihbarat, Hareket ve Bilgi Toplama Dairesi Başkanlığı) entegrasyonunun sağlanması ile Polis ve Jandarma tarafından, aranan kişilerin sorgusu doğrudan UYAP üzerinden yapılabiliyor.

-Emniyet Genel Müdürlüğünün Araç Kayıt Sistemi ile yapılan entegrasyon sonucu, yargı birimleri UYAP üzerinden araçların trafik sicil kayıtlarına ‘’Hak Mahrumiyeti’’ şerhi ekleyip kaldırabiliyor. Yani aracın tescil kaydına haciz veya yakalama gibi şerhler doğrudan UYAP kullanıcısı olan yargı memuru tarafından konulabiliyor veya kaldırılabiliyor.

-Yargıtay ile yapılan entegrasyon ile temyiz dosyası UYAP üzerinden Yargıtay’a gönderilebiliyor ve temyiz aşamaları takip edilebiliyor.

     UYAP üzerinden yapılabilecek işlemler bunlarla sınırlı olmasa da genel bir açıklama yaptım.

UYAP’ın Yargı Sistemimize Bazı Faydaları:

• UYAP sistemine yüklenen bilgi ve belgeler tek bir yerde tutulduğu için bu bilgi ve belgelerin birbirleriyle çelişmesi önleniyor ve böylece bilgi ve belgelerde doğruluk sağlanıyor.

• UYAP sisteminde tek bir yerde tutulan eksiksiz, doğru ve güncel verilere hakim, savcı ve yargı personeli ihtiyaç duyduğu anda ulaşabiliyor.

• Dava ve soruşturmalarda görevli yargı personelinin verdiği talimatlar (Örneğin; Cumhuriyet Savcısının ilgili kurumdan bilgi talep etmesi) posta aracılığıyla karşı tarafa ulaştırıldığı ve tekrar posta aracılığıyla cevap alındığı için bu işlemler çok uzun sürelerde tamamlanabiliyor. UYAP sisteminde ise bu gibi haberleşmeler ve talimat işlemleri internet üzerinden anında yapılabilmekte ve karşı tarafta anında cevap verebilmektedir. Böylece yargılamalar çok daha kısa sürede sonuçlandırılmakta.

• İcra takibi yapılırken icra daireleri ile icra hakimlikleri arasında dosya gönderme işlemleri zaman aldığından icra takipleri uzayabilmekte. Ayrıca tonlarca icra dosyası arasında bazı dosyaların kaybolması dahi söz konusu olabilmekte. Bu olumsuz durumlara karşı UYAP sisteminde dosya gönderme işlemleri anında yapılabiliyor ve dosyaların kaybolması ihtimali de ortadan kalkıyor.

• Yargılama aşamasında kullanılmak üzere adli tıp raporları görevli hakim tarafından UYAP sistemi üzerinden istenebilir ve bu raporlar UYAP sistemine anında yüklenerek hakimin önüne gelebilmekte.

• UYAP üzerinden itiraz edilen dosyalar üst dereceli mahkemeye, temyiz edilen dosyalar ise Yargıtay’ a gönderilebilmekte. Bu itiraz ve temyiz taleplerine karşı verilen karar da UYAP üzerinden ilgili kişiye bildirilebilmekte.

• Mahkemenin görevsizliği, yetkisizliği veya davaların birleştirilmesi gibi hallerde dava dosyası UYAP üzerinden, elektronik ortamda, ilgili mahkemeye gönderilebilir.

• Dava dosyalarının görevli ve yetkili mahkemelere, icra dosyalarının ise ilgili icra dairesine gönderilmesi işlemi otomatik olarak adil ve objektif bir şekilde yapılabilmekte. Böylece dosyaların dağıtım işlemine müdahale mümkün olmadığından bu aşamada yapılabilecek usulsüzlükler de ortadan kaldırıldı.

• Açılan bir davada, dava dosyasındaki bilgiler ve davanın sonucu UYAP sistemine kaydedildiği için aynı kişi aynı konuda tekrar dava açamayacak. Kötüniyetli kişilerin aynı konuda, aynı kişiye karşı tekrar dava açabilmesinin önüne geçildiği için mahkemelerin iş yükünde azalma sağlanabilir.

• Suçluya verilecek ceza miktarı, harçlar ve yargılama masrafları, faiz hesabı, borç hesapları, kalan borç, tahsilat ve reddiyat hesapları, günlük ve aylık kasa dökümleri gibi hesap gerektirecek işlemler UYAP sistemi üzerinden kolayca yapılabilmekte. Böylece el ile yapılan hesapta yapılabilecek muhtemel hatalar önlenecek. Hesaplar doğru bir şekilde yapılıp, bu işlemlerin denetimi de sağlanacak.

• Soruşturma ve bazı hallerde kovuşturma (dava, yargılama) aşamasında deliller hızlı ve doğru bir şekilde toplanabilecek.

• UYAP, kamu kesimine bağı diğer bilişim sistemleriyle uyumlu çalışmakta. Adli Sicil, MERNİS, TAKBİS, POLNET, Merkez Bankası Veritabanı gibi sistemlerle bütünleşmesi sayesinde görevli hakim ve savcı; nüfus kaydı, sabıka kaydı, ehliyet kaydı, tapu kaydı, döviz kurları gibi gerekli bilgileri anında UYAP sistemi üzerinden alabilmekte. Bu şekilde Cumhuriyet Savcıları soruşturma aşamasını hızlı ve etkili bir şekilde yürütebilirken davaların gereksiz uzamasının da önüne geçilmiş oluyor.

• Yakalama ve gözaltı gibi adli tedbir süreçleri ilgili hakim ve savcı tarafından sistem üzerinden yakından takip edilebiliyor.

• UYAP Doküman Yönetim Sistemi sayesinde sistemdeki bir evrak üzerinde kimin, ne zaman ve nasıl bir işlem yaptığı, bu işlemin yapıldığı süre, işlemi yapan kişinin o sırada üzerinde bulunan iş yükü gibi bilgiler sayesinde ilgili yargı personelinin işini savsaklaması veya ihmal etmesi gibi durumlar anında tespit edilebilmekte.

• Suç politikasına yön vermek gibi amaçlarla kullanılan adli istatistikler (Örneğin; rüşvet davalarının sayısı, sonuçları ve illere göre dağılımı, çocuk suçluların yaş, suç ve bölgeye göre dağılımı gibi) UYAP sistemi üzerinden alınabilir. UYAP’ tan önce Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünün aylarca sürebilen yazışmaları sonucunda bu raporlara ulaşılabiliyordu.

• Ceza infaz kurumlarında yer alan mahkum ve tutuklu sayılarıyla birlikte bunların cinsiyet, yaş ve suç türüne göre dağılımı konularında sistemden rapor alınabilmekte. Böylece ceza infaz kurumlarının takibi kolayca yapılabilmekte.

• İlgili kişilerin dosyalarını UYAP sisteminden günün yirmidört saati takip edebilmesi imkanı sayesinde hakim ve savcılar yetkili oldukları dosyaları evlerinden inceleyebiliyor, avukatlar dosyalarını bürolarından takip edebiliyor, vatandaşlar da sistem üzerinden dosyalarını takip edebiliyor. Bu şekilde yargının işlerliği hızlanıp vatandaşlara da kolaylık sağlanmakta.

• UYAP sisteminde bütün mevzuat, içtihatlar ve diğer bazı gerekli bilgiler bulunduğu için hakim, savcı ve diğer yargı personelleri bu bilgilere istedikleri yer ve zamanda ulaşabilmekte. Böylece görevlerini en iyi şekilde yapabilmeleri için kolaylık sağlanmıştır.